
Bir satranç tahtası benim için çocukluk anılarını canlandırmaktan öteye gidemese de, bu pulu gördüğümde satranç temalı bir çerçeve hazırlamaya karar verdim (ürüne buradan ulaşabilirsiniz); ve pulun ardındaki hikayenin peşine böylelikle düşmüş oldum.
Başrol oyuncumuz olan bu posta pulunun arkasında elbette satrançla ilgili bir keşif hikayesi bekliyordum; ama bu pulumuzun üyesi olduğu 1976 tarihli İngiltere basımı dörtlü seri, birbirinden farklı dört sahneyi sergiliyor; ve ortak tek bir isimde buluşuyordu: William Caxton.


“Kim bu Caxton” sorusunu sorunca Ortaçağ Avrupasında buluyoruz kendimizi; ve bir matbaa öyküsünün içinde ilerliyoruz. Doğum tarihi ve aile öyküsü net olarak bilinmeyen William Caxton’ın biyografisi, çalışmak için Britanya’nın güney doğusunda yer alan Kent kırsalından Londra’ya gelerek kumaş ticareti yapan bir tüccarın yanına çırak olarak işe girmesiyle başlıyor. İşini büyük ilgiyle yapan Caxton, görevi gereği yaptığı seyahatlerle de kıta Avrupasını keşfe çıkıyor. 1450’lere kadar Brugge’e sık sık iş gezileri düzenliyor; ve 1453’te buraya taşınıyor. Brugge’de parlak bir ticari kariyeri oluyor; ve kısa zamanda Company of Merchant Adventurers of London'ın (Londra dışında yaşayan İngiliz iş adamları topluluğu) üst düzey yöneticiliğine yükseliyor. Bu başarısı onu Brugge’ün soylu hanesi, İngiltere kralı IV. Edward’ın kız kardeşi olan Burgonya düşesi Margaret ile bir araya getiriyor.

Soylu hanedan ile yakınlık kurması Caxton’a daha sık seyahat etme imkanı sağlıyor. Özellikle Almanya’ya yaptığı seyahatler, matbaanın mucidi Gutenberg’in burada kurduğu matbaalar ile yolunun kesişmesini sağlıyor ve bu sektör oldukça ilgisini çekiyor. Burada kaldığı süre boyunca matbaacılıkla ilgili öğrenebildiği her bilgiyi topluyor, basım endüstrisi zihninde parlak fikirler doğuruyor ve büyük hayallerle Brugge’e dönüyor.
1473’te Brugge’de, Fransızca’dan İngilizce’ye çevirisini de kendisinin yaptığı “Recuyell of the Historyes of Troye” kitabını basıyor. İngilizce olarak basılan ilk kitabın Belçika’da, Fransızca’dan çevrilerek basılması; ve antik dönemlerin en önemli hikayelerinden olan Truva’nın düşüşünün hikayesini anlatıyor olması tarihçiler için hala sembolizmini koruyor.

Caxton Brugge’deyken üç çalışmanın daha baskısını yapıyor. Halkın ilgisini de basılı yayınlara çekmek istediği için, bu yazımın da başrolü olan posta pulunda gördüğümüz, satranç oyununu anlatan “The Game and Playe of the Chesse” metni baskısına kavuşuyor.

1476’da İngiltere’ye geri dönme kararı alan William Caxton, Westminister’da kendi matbaasını kuruyor; ve böylelikle İngiltere’ye matbaayı getiren kişi olarak ün kazanıyor. Burada İngiliz edebiyatının önemli örneklerini basmaya başlıyor. İlk olarak Geoffrey Chaucer'in Canterbury Hikayeleri’ni seçiyor basmak için. İlerleyen dönemlerde bunu Shakespeare de izliyor. Özellikle aristokrat kesimin ilgisini çeken şövalye romanslarını İngilizceye çevirip bastığı için bu sınıfın büyük ilgi ve desteğini topluyor. Caxton, okuma yoluyla edinilebilecek tüm bilgilerin gerçekten yararlı ve öğretici olabileceğini savunduğu için toplumun diğer kesimlerinin de ilgisini çekebileceğini düşündüğü eserler basmayı da sürdürüyor.
William Caxton, doğumuyla iz bırakmamış olduğu gibi ölümüyle de iz bırakmıyor. Ölüm tarihi konusunda yazılmış birkaç farklı görüşün çoğu 1491 olarak veriyor bu tarihi. İki bulanık noktanın arasında ivmelenen, bıraktığı mirasla özellikle İngiltere için oldukça kuvvetli bir figür olarak anılıyor.


Dipnot: Öykünün nerede başladığının ve bittiğinin değil de, bu iki nokta arasındaki zamana neler sıkıştırılabileceğinin asıl izi bıraktığını anlatan epey çarpıcı bir örnek oldu benim için William Caxton’ı okumak :)
Kaynaklar:
- Great Minds Of The Medieval World Couse Guidebook, Professor Dorsey Armstrong, Purdue University, 2014.
- A list of the reproductions both imitations and in fac-simile of the productions of the press of William Caxton, England's first printer, Beedham, Brailsford Harry, 1827-; Springer, John, 1850-1937
- The game of the chesse, Jacobus, de Cessolis, fl. 1288-1322; Caxton, William, ca. 1422-1491; Jean, de Vignay, b. ca. 1284; Figgins, Vincent; Caxton, William, ca. 1422-1491
- William Caxton, the first English printer : a biography, Knight, Charles, 1791-1873

Commentaires