Çekirdekten Yetişen Kahraman: Johnny Appleseed

Yine "Bu karizmatik pul da neyin nesi?" diyerek bir buzdağının görünen yüzüne bakıyorum ve altından çıkanları toparlayıp, yeni tanıştığım Johnny Appleseed'i sizlerle de tanıştırmaya karar veriyorum.

Johnny Appleseed, elma yetiştiriciliğine kafayı takmış Amerikalı çiftçi John Chapman’ın bir masal kahramanına dönüşmüş versiyonu. John Chapman’ın Batı Amerika’da elma fidanlıklarını yayma yolculuğunun bıraktığı romantik çağrışım, kendisinden sağlam bir folk figürü yaratıyor.

John'un doğum belgesi. (1774)

1774’te Massachusetts’te doğan John Chapman, küçük yaşlarından itibaren marangoz olan babasının yanında ağaç yetiştiriciliği, tarla işleri yapmaya başlıyor. Gençliğinde fidanlık ve bahçe işlerinden para kazanıyor. 1790’ların başında ABD’nin batıya açılmasıyla göçmenler de bu bölgelere yerleşmeye başlıyorlar. Ticari zekâsı hayli yüksek John Chapman da, yaşadığı bölgedeki elma şarabı (apple cider) fabrikalarının tonlarca atık olarak ayırdığı elma çekirdeklerini büyük çuvallara doldurup yükleniyor ve bu tohumlardan başlayarak batıya elma fidanlıkları kurmanın epey kârlı olacağını düşünüyor.

18.yüzyıldan bir Apple Cider fabrikası.

İşte sırtında çuvallar dolusu elma çekirdeği taşıyarak gezdiği yollar boyunca bunları rastgele ekip geçtiği bölgelerde elma fidanları büyümesini sağlayan derviş ruhlu masal kahramanı Johnny Appleseed karakterine ilham olan çiftçi John Chapman, aslında bu masalsı manzaraya, ticari zekası sayesinde rol vermiş oluyor. Chapman, planlı şekilde elma fidanlıkları kurarak göçmenlere hizmet vermeyi amaçlıyor, bunu da sade hayatı, hayvan ve doğa sevgisi dolu yapısı, dini bütün bir derviş edasıyla yaşantısını sürdürmesiyle yapınca da, masalsı bir figüre dönüşüveriyor.

Chapman dindarlığı ve minimal yaşamı ile rotasında tanıştığı çocuklara İncil’den kısımlar anlatıyor, hayvan ve doğa sevgisini daima önceliyor. Tüm bu bıraktığı izlerin yansımasıyla, efsane Johnny Appleseed, yalınayak dolaşan, başına bir şapka gibi taktığı tenceresiyle her an her yerde mütevazi yemeğini pişirmeye hazır, geceleri yaktığı ateş sinekleri öldürmesin diye üşümeyi önemsemeyen, yegâne amacı elma çekirdeklerini geçtiği yollar boyunca toprakla buluşturup geleceğe elma bahçeleri hediye etmek olan bir pastoral kahraman figür olarak Amerika’nın folk kültüründe yerini alıyor.

John Chapman'ın mezar taşı.

1845’te hayatını kaybeden John Chapman’ın mezar taşında “Başkaları için yaşadı” yazıyor. Diktiği son elma fidanından büyüyen ağacın Ohio, Nova’da olduğu söyleniyor. Anısını yaşatanlar da her yıl Appleseed elma festivalleri düzenlemeye devam ediyorlar.

Johnny Appleseed, Harper’s New Monthly Magazine, 1871

Dipnot: Bir meyvenin, hem de elmanın Adem ve Havva’dan bu yana beşeri dünyada bu denli vücut bulmuş tek ismi Johnny Appleseed. “Başkaları için yaşadı” diye anılması, bireysel ruh sağlığını önemseyenler için çok talihsiz bir yorum gibi geliyor elbette. Peki neden başkaları için yaşadı? Elmanın başrol oynadığı cennetten kovulma sahnesinden sonra koyu dindarlığıyla ömrünü başkalarına adayan Appleseed’in elmayı seçen bir masal figürü olmasının arkasında bir “adem elması” yatıyor muydu acaba? :)